Wat is Gedrag?
Gedrag is de manier waarop mensen handelen of reageren op situaties, gebeurtenissen of prikkels. Het omvat zowel bewuste handelingen als onbewuste reacties en wordt beïnvloed door interne en externe factoren, zoals emoties, attitude, motivatie, fysieke- én sociale omgevingsfactoren.
Waarom heeft gedrag veranderen tijd nodig?
Uit onderzoek blijkt dat minstens 95% van ons gedrag onbewust bepaald wordt. Als reactie op herhaald gedrag, creëert ons brein namelijk zogenaamde “neurale paden” die sterker worden naarmate je hetzelfde gedrag herhaalt. Hierdoor hoeft je brein in de toekomst niet meer na te denken en vindt het gedrag plaats op basis van automatische reacties in je hersenen. Een soort reflex dus! Denk maar eens aan autorijden. Als je dit voor het eerst doet, moet je nog bij iedere handeling bewust nadenken. En als je eenmaal al jarenlang auto rijdt, denk je vrijwel niet meer na over alle losse handelingen, je doet ze gewoon.
Als je oud gedrag wilt afleren en nieuw gewenst gedrag wilt aanleren, moet je dus diepgewortelde gewoonten afleren en nieuwe gedragingen versterken. Dat maakt dat gedrag veranderen vaak een moeilijk proces is, wat tijd nodig heeft.
Met behulp van onze “Circle of Change” kun je dit proces vergemakkelijken. Gedragsverandering kent immers een aantal fases: bewustworden, begrijpen, beínvloeden en beheersen. Als je iedere fase op de goede manier doorloopt, kun je ervoor zorgen dat je niet alleen succesvol, maar ook duurzaam gedrag verandert.
Stap 1: Bewustworden
De eerste stap in gedragsverandering is bewustwording. Zowel leiders als medewerkers moeten zich bewust worden van hun eigen gedrag en nagaan of de impact ervan op de omgeving en de organisatie gewenst of juist ongewenst is. Wanneer het huidige gedrag niet het gewenste effect heeft, is er een duidelijke aanleiding om het gedrag te veranderen. Wat dus ook mede bepaald of iemand überhaupt openstaat voor verandering. Er zijn een aantal interventies die je kunt doen om bewustwording te faciliteren:
- Zelfreflectie: Stimuleer zelfreflectie door medewerkers aan te moedigen om kritisch naar hun eigen gedrag te kijken. Idealiter veranker je dit in je cultuur, door middel van zelfevaluaties, feedback(sessies) en reflectieve gesprekken.
- Feedback: Regelmatige feedback van collega’s en leidinggevenden helpt om inzicht te krijgen in hoe gedrag wordt waargenomen en welke impact ervaren wordt.
- Cultuurscans: Gebruik tools zoals cultuur- en klimaatonderzoeken om een breed inzicht te krijgen in het gedrag binnen de organisatie en de impact ervan op de organisatiecultuur.
Stap 2: Begrijpen
De tweede stap van gedragsverandering is het begrijpen van het huidige gedrag en de factoren die het beïnvloeden. Hoewel we als mens denken dat we rationele wezens zijn, wordt maar liefst 95% van ons gedrag onbewust gestuurd. Willen we gedrag veranderen, is het dus ontzettend belangrijk om te begrijpen hoe die 95% precies gestuurd wordt. Vanuit de organisatiepsychologie zijn hierin de volgende factoren van belang:
- Emoties: Een emotie is een interne toestand (gevoel) die kortstondig richting en intensiteit geeft aan denken en gedrag en is daarmee absoluut sturend in gedrag. Het herkennen en erkennen van de emotionele aspecten van gedrag kan helpen bij het begrijpen wat voor mensen belangrijk is en waarom ze op een bepaalde manier handelen om dat te beschermen.
- Attitude en motivatie: Gedrag wordt sterk beïnvloedt door de attitude (houding/mening) die iemand heeft tegenover iets of iemand, gevormd door kennis (cognitie) en gevoel (emotie). Motivatie is een interne drijfveer die vervolgens langdurig de richting, intensiteit en volharding van gedrag beïnvloedt. Begrijpen wat de houding is van mensen en wat hen motiveert, helpt dan ook om gedrag beter te begrijpen.
- Omgevingsfactoren: Fysieke en sociale omgevingsfactoren hebben daarnaast ook een sterke invloed op gedrag. Factoren zoals werkomgeving, teamdynamiek en bedrijfscultuur maken bijvoorbeeld dat bepaald gedrag heel sociaal wenselijk en gemakkelijk is en kunnen daarmee gedrag aanmoedigen of juist ontmoedigen.
Stap 3: Beïnvloeden
Met een goed begrip van gedrag kun je nagaan of mensen ervoor openstaan om te veranderen en of ze het ook willen en kunnen veranderen. Op basis daarvan kun je het gedrag effectief gaan beïnvloeden.
- Gedragsmodellen: Met behulp van wetenschappelijke modellen en theorieën kun je nagaan aan welke knoppen je het beste kunt draaien om de gewenste gedragsverandering te realiseren. Modellen zoals “The Theory of Planned Behaviour” of het “COM-B model” (Capability, Opportunity, Motivation – Behavior) bieden bijvoorbeeld een raamwerk om gedragsinterventies te ontwerpen.
- Interventies: Ontwerp, ontwikkel en implementeer vervolgens interventies die gericht zijn op het veranderen van specifiek gedrag. Voorbeelden van interventies zijn: training, coaching, communicatiecampagnes of structurele veranderingen.
- Motivatie en Beloning: Verhoog motivatie door positieve gedragingen te erkennen en belonen. Dit kan variëren van verbale erkenning tot formele beloningssystemen.
Stap 4: Beheersen
De laatste stap in gedragsverandering is het beheersen van het gewenste gedrag om duurzame verandering te waarborgen.
- Monitoring: Gebruik surveys, observaties en feedbackmechanismen om de impact van gedragsverandering (tussentijds) te monitoren. Dit helpt aandachtspunten te identificeren die verdere aandacht nodig hebben en om bijsturing vragen.
- Bijsturing: Op basis van de verzamelde data, pas je interventies aan om het gewenste gedrag tot stand te kunnen laten komen. Continu bijsturen is essentieel om succesvolle én duurzame gedragsverandering te realiseren.
- Evaluatie: Evalueer regelmatig de effectiviteit van gedragsveranderingsprogramma’s en pas ze aan op basis van de resultaten.
Gedragsverandering in organisaties is een complex, maar cruciaal proces dat begint met bewustwording en eindigt met het beheersen van gedrag. Door een gestructureerde aanpak te volgen die bewustzijn, begrip, beïnvloeding en beheersing omvat, kunnen organisaties hun cultuur versterken, de betrokkenheid van medewerkers vergroten en betere resultaten behalen. Het toepassen van kennis over gedrag en gedragsverandering is essentieel voor een mensgerichte en effectieve organisatieontwikkeling. Bezoek onze website voor meer informatie en advies over gedragsverandering in jouw organisatie.
